Son günlerde son derece popüler olan ve bundan sonra da olmaya devam edecek olan Ponzi Dolandırıcılık Sistemini SABAH GAZETESİ’ne anlattım.
https://www.sabah.com.tr/pazar/2023/12/10/cok-para-kazanma-hirsi-insanlarin-gozunu-kor-ediyor
Ekonomist (Chief Financial Officer) MUSTAFA ÖZBAY
HAYALİ YATIRIMLAR SATIYORLAR
Mustafa Özbay: Tam 103 yıl önce Charles Ponzi’nin keşfettiği dolandırıcılık sistemi hâlâ uygulanabilirliğini koruyor. 103 yılda birçok insanın ekonomik felaketine yol açmış bu sistemin daha çok kurbanları olacağına hiç şüphemiz yok
Ekonomist (Chief Financial Officer) Mustafa Özbay, “Bu sistemin ilk kurucusu Charles Ponzi adında İtalyan asıllı bir Amerikalı” diyerek sistemi ve Türkiye’deki seyrini anlatıyor: “Ülkemizde neredeyse 50 yıllık bir serüven. Bunun için ülkemizde ‘saadet zinciri’ diye adlandırılan bu dolandırıcılık yöntemi uluslararası alanda ‘Ponzi Sistemi’, ‘Ponzi Oyunu’, ‘Ponzi Şeması’ gibi isimlerle anılır. Sistemin temelinde hayali bir yatırım vardır ve yatırımcıların bu hayali yatırıma yatırım yapmaları sağlanır. Yüksek kâr getiren bu hayali yatırıma girmek tabii ki belli bir bedel karşılığı oluyor. Hiçbir yatırım olmadan bu sisteme girenlere yapılan bu sözde kâr ödemeleri ise aslında sisteme daha sonra giren kişilerin ödedikleri giriş aidatlarından karşılanmaktadır. Sisteme girişler artarak devam ettiği süre içerisinde sistem sorunsuz olarak çalışıyor. Ancak sisteme yeni üye girişleri azaldığında veya bittiğinde sistem tıkanıyor ve çöküyor.
13. HALKADA SİSTEM TIKANIYOR
Aslında sistemin işleyişinin üç önemli sacayağı bulunmaktadır. Birincisi ikna kabiliyeti yüksek, güven veren sözde girişimci. İkincisi hayali bir ürün ya da yatırım aracı. Üçüncüsü ise marka değeri olan sözde bir enstrüman yahut kurum. Saadet zinciri aslında sisteme ilk girenler için son derece yüksek bir kazanç, her sonradan giren için ise gittikçe azalan ve sonunda anaparayı bile kaybetmeye neden olan bir durum ortaya çıkıyor. Yaklaşık 10. kademede ise yatırılan paraların faizleri bile ödemeye yetmediği görülecektir. Sisteme her giren kişi, sistemin borç yükünü artırmaktadır. Bu tarz sistemlerde, 13. halkadan sonra işleyiş çöker. Kısır döngü başlar. Anaparanızı bile kurtaramazsınız. Matematiksel olarak böyle bir sistemin işlemesi mümkün değildir. Gerçekte var olmayan büyüklükteki kazançların faiz adı altında yatırımcılarına ödenmesi için doğal olarak devamlı yeni yatırımcıların sisteme girmesi veya eski yatırımcıların sisteme daha çok paralar yatırması gerekiyor. Sisteme taze para girişi kesildiği an işleyiş de çöküyor.
EV HANIMLARI, AMAN DİKKAT!
Ev hanımları da bu tarz dolandırıcıların hedefinde. Örneğin size deniliyor ki, temizlik ürünü satın ve para kazanın. Yani sisteme, insan temin etmeniz isteniyor. Normalde fiyatı 500 lira bile etmeyecek olan göstermelik temizlik ürünleri size 5 bin liradan satılıyor. Size ürün veriliyor ve para peşin olarak alınıyor. Sizden sisteme 10 üye kaydetmeniz isteniyor. Onların satışının da yüzde 10’unu size vereceğini söylüyor. Bakın sizin paranız, sisteme başkasının dahil olmasıyla ancak ödenebiliyor. O da bir süre. Halka ilk başta bu şekilde gidiyor. Bir noktadan sonra kısır döngü başlıyor. Sisteme giriş olmadığı için bırakın kar etmeyi anaparanızı bile alamıyorsunuz.
ALTINLARINIZI KAPTIRMAYIN
Bazı kötü niyetli kuyumcuların, vatandaşın altınlarını toplaması da buna örnektir. Bu sistemde de birikimlerinizi dolandırıcılara kaptırırsınız. Yukarda da söylediğim gibi sisteme yeni giriş olmadığı anda, eskinin parası ödenemez. Aslında her giren bir önceki girenin mağduru konumundadır. Bu nedenle altın toplayan kuyumculara da birikimlerinizi teslim etmeyiniz.
SÜPER EMEKLİLİKLE KANDIRIYORLAR
Bir diğer yöntem de, ‘Süper Emeklilik’ fonu. Bu yöntemde de size gelecek hayali satıyorlar. Sisteme para yatırmanız isteniyor. Emekliliğinizi rahat geçireceğiniz vaad ediliyor. Bunlar daha uyanık. İlk başta kar payı da vermiyorlar. 10 sene sonra vereceğiz diyorlar. Oysa o para hiç verilmiyor. Reklam tıklama gelirleri de buna örnektir. Sisteme ilk girerken sizden bin lira vermeniz isteniyor. Bakın mantık hep aynı. Sizden peşin olarak para alıyorlar. Sizden aldıklarının bir kısmı sisteme ilk girenlere veriliyor. Size verilecek para da başkasından alınıyor. Bir noktada sistem işlemez hale geliyor. Anapara da gidiyor.
KÖTÜ NİYETLİ KİŞİLER HER YERDE
Fon alıp satanlar var. Hiçbir resmi kurumun denetiminde değil. Sistemin dışında bir fon oluşturuluyor. Piyasanın içinde olan birileri buna zaten inanmaz. Fark ederseniz bu fon işlerinde, para hiçbir zaman resmi bir işleyişin içinde değil. Hep dışında. Paranın kaydı yok. Fon satıyoruz diye, sistemin dışında dolanan insanlar var. Vatandaşlardan, küçük çaplı işletmelerden para topluyorlar. Normalde, lisanslı sitelerden bunu yaparsınız. Ruhsatlı kurumlardan almalısınız. Oysa burada sistemin dışında dolanan insanlar var. Para topluyorlar. Fon topluyorlar. Üç ayda yüzde 50 garanti vereceklerini iddia ediyorlar. Bu mümkün değil. Bu konuya da çok dikkat edilmesi lazım.
EKONOMİK FELAKETE YOL AÇTI
Sonuç olarak şunu söyleyebilirim ki tam 103 yıl önce Charles Ponzi’nin keşfettiği dolandırıcılık sistemi hala uygulanabilirliğini koruyor. 103 yılda birçok insanın ekonomik felaketine yol açmış bu sistemin daha çok kurbanları olacağına hiç şüphemiz yok.
KISA SÜRE İÇİNDE ÇÖKÜYOR
Saadet zinciri aslında sisteme ilk girenler için son derece yüksek bir kazanç, her sonradan giren için ise gittikçe azalan ve sonunda ana parayı bile kaybetmeye neden olan bir durum ortaya çıkıyor. Çöküş daha uzun sürede gerçekleşir. Nitekim dünyada ve ülkemizde de yüzlerce örneğinde olduğu gibi sistemler kısa süre içerisinde çökmüştür.”
KİMDİR BU PONZİ?
Mustafa Özbay: Bu sistemi ilk kuran ve ona ismi verilen Charles Ponzi’nin 1920’lerdeki macerasından kısaca bahsedelim. Ponzi, hitabeti ve sosyal ilişkilerinde son derece başarılı bir sözde girişimciydi. Yatırım aracı ise sözde posta pullarıydı, marka değeri olan kurum ise bundan kendisinin bile haberi olmayan posta pulu kurumuydu. Ponzi, bu posta pullarında (hâlâ icra takiplerinde ödeme emri gönderildiğinde cevabi yazı için bu pullar gönderilebilmektedir) bazı ülkelerde oluşan fiyat farklarından dolayı arbitraj imkânı bulduğunu iddia ederek bu büyük kâra yatırımcı almaya başladı. Aslında ortalıkta ne posta pulu ne arbitraj ne de bir kâr vardı. Sistem sadece kendinden sonra gelen yatırımcıların sisteme yatırdıkları paranın faiz adı altında ödenmesinden ibaretti. Matematiksel olarak bu durumu incelediğinizde sistemin sonsuza kadar devam etmesinin imkânsız olduğunu rahatlıkla görebiliriz.
